Αρχαία Ελληνικά (Γ' Λυκείου - Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών)

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑΤΙ ΦΙΛΟΣΟΦΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ; AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 95 1η ξεφύγει από τα δεσμά της άγνοιας. «Τα αξιοπερίεργα των μύθων δημιουργούν θαυ- μασμό, ο θαυμασμός συνειδητοποίηση της άγνοιας, η συνειδητοποίηση της άγνοιας ανάγκη για γνώση και άρα φιλοσοφία. Επομένως ο φιλόμυθος είναι κατά μία έννοια φιλόσοφος». * Εξάλλου στην απαρχή της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης βρίσκονται μυθικές μορφές σκέψης και γνώσης. Ο Düring υποστηρίζει πως ο Αριστοτέλης, όταν αναφέρεται στον φιλόμυθο και τον συνδέει με τον φιλόσοφο, δεν έχει στον νου του μόνο τους αρχαίους μυθογράφους αλλά και τον δάσκαλό του, τον ίδιο τον Πλάτωνα, ο οποίος συχνά χρησιμοποιεί μύθους στις φιλοσοφικές του αναλύσεις. ** Εξεταζόμενα μέσα από αυτό το πρίσμα και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά, ο διάλο- γος και οι μυθολογικές αναφορές, προάγουν για έναν φιλόσοφο την αναζήτηση της αλήθειας. Για τη σχέση μύθου και διαλεκτικής ο Ηλ. Σπυρόπουλος αναφέρει: «Ο μύθος δεν είναι επινόηση των σοφιστών. Ήδη στον Όμηρο προβάλλεται και για διδακτικούς σκοπούς. Οι σοφιστές τον δανείστηκαν από την παράδοση, αλλά τόνι- σαν ιδιαίτερα το διδακτικό του μέρος, ενώ από την περιοχή της φανταστικής περιπέ­ τειας κράτησαν μόνο στοιχεία που δε συγκρούονται βίαια με τη λογική. [...] Ως όργανο λογικής έρευνας ο μύθος παρουσιάζει σοβαρά μειονεκτήματα: τον χαρακτηρίζουν ο εμπειρικός δογματισμός και η τάση προς την απλούστευση [...] ο Πλάτων συχνά χρη- σιμοποίησε τον μύθο, αλλά [...] στον Πλάτωνα ο μύθος ποτέ δε διεκδικεί ισοτιμία με τη διαλεκτική· εμφανίζεται είτε για να μας προδιαθέση συναισθηματικά για τη συζήτηση που θ’ ακολουθήση είτε για να ντύση ποιητικά μια αλήθεια που ήδη αποδείχτηκε ή θεωρείται αυταπόδεικτη, και μόνο σε περιοχές όπου ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να εισχωρήση (κοσμογονία-μεταφυσική) αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Ο σοφιστής όμως επιχειρεί να στηρίξη την αλήθεια των απόψεών του πάνω στον μύθο· υπάρχουν σημεία όπου ο μύθος παρατίθεται σε ισοτιμία με τον “λόγο“ (323c, 328c, 329c, 361 c)». *** 2 Ποιο είναι, σύμφωνα με το κείμενο, το βασικό χαρακτηριστικό όσων φιλοσοφούν; Όσοι φιλοσοφούν είναι άνθρωποι που δε διαθέτουν την απόλυτη γνώση, είναι μη σο- φοί. Ταυτόχρονα είναι και άνθρωποι που έχουν συνείδηση της άγνοιάς τους (γι’ αυτό εξάλλου και επιδιώκουν να ξεφύγουν από αυτήν), γιατί αλλιώς θα ήταν μωροί, ανόη­ τοι, και ούτε θα αντιλαμβάνονταν την άγνοιά τους ούτε θα επιδίωκαν να ξεφύγουν από αυτήν. Η ίδια η λέξη φιλοσοφία αποκαλύπτει, μέσω της ετυμολογίας της, τη φύση της · πρόκειται για τον έρωτα προς τη σοφία, τον έρωτα που οδηγεί σε μια διαρκή πο- ρεία προς την ερμηνεία και τη γνώση, με στόχο την κατάκτηση της πιο ολοκληρωμέ- νης και απόλυτης μορφής της. Γι’ αυτό και στο Συμπόσιο ο Σωκράτης παρουσιάζει τον Έρωτα ως φιλόσοφο. Ο Έρωτας βρίσκεται ανάμεσα στη σοφία και τη μωρία, από τη * Β. Κάλφας, Αριστοτέλης. Μετά τα Φυσικά Α΄ , εκδ. Ζήτρος, Αθήνα 2009, σ. 245. ** I. Düring, Ο Αριστοτέλης, Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του , Α΄ τόμ., μτφρ. Π. Κοτζιά, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1991, σ. 413, υποσ. 114. *** Σπυρόπουλος Ηλίας, Πλάτωνος Πρωταγόρας , Ινστ. Νεοελλ. Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 1975, σ. 19.