Αρχαία Ελληνικά (Γ' Λυκείου - Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Η ΑΝΤΊΛΗΨΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΊΑ: […] ΤΟΥ ΑΝΘΡΏΠΟΥ 94 AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 1η θέσεις του, προτίμησε τη μορφή του διαλόγου, που του επέτρεπε να διατηρήσει τη διανοητική ευελιξία και την κριτική αμεσότητα της προφορικής συζήτησης. Η πλατω- νική διαλεκτική, η μέθοδος αυτή αναζήτησης της φιλοσοφικής αλήθειας μέσα από τη ζωντανή αντιπαράθεση και τον άμεσο έλεγχο κάθε άποψης που διατυπώνεται, βρήκε στη διαλογική μορφή των έργων του την ιδανική λογοτεχνική της έκφραση. «Στους πλατωνικούς διαλόγους ο Σωκράτης είχε ως μέσο για τον έλεγχο και την εξαγωγή συμπερασμάτων τη διαλεκτική, που κατ’ αρχήν σημαίνει διάλογος. Δεν πρό- κειται βέβαια για οποιαδήποτε συζήτηση. Η σωκρατική διαλεκτική είναι η σταδιακή, βήμα βήμα, αναίρεση των θέσεων του συνομιλητή και, στη συνέχεια, η επίσης σταδια­ κή προσπάθεια να εξαχθεί ένα νέο συμπέρασμα, μια νέα προσέγγιση της αλήθειας. Στους πλατωνικούς διαλόγους, ο συνομιλητής του Σωκράτη εκθέτει κατ’ αρχήν μία άποψη για το θέμα που πρόκειται να συζητηθεί, την οποία ο ίδιος θεωρεί ολοκληρω- μένη και θεμελιωμένη. Με ερωτήσεις που φαντάζουν σχεδόν απλοϊκές, ο Σωκράτης εξαναγκάζει τον συνομιλητή του να φτάσει στην ακραία συνέπεια των θέσεων που υποστήριξε, και εκεί αποδεικνύεται η σαθρότητα των λογικών επιχειρημάτων που αυτός χρησιμοποίησε. Από αυτό το σημείο αρχίζει μια νέα συζήτηση, όπου και πάλι καθοδηγώντας με ερωτήματα τον συνομιλητή του ο Σωκράτης τον οδηγεί στη γενι- κή αλήθεια, στην αλήθεια δηλαδή που υπάρχει ανεξαρτήτως των περιστάσεων και των συνθηκών, στην πρώτη αλήθεια των πραγμάτων. Ο Σωκράτης δεν αποφαίνεται ο ίδιος εκ των προτέρων, δεν παραθέτει ο ίδιος εξαρχής κάποια θεωρία ή άποψη. Αντίθετα, όλη η διανοητική προσπάθεια της συζήτησης στρέφεται στο να εξαχθεί η σωκρατική άποψη από τον αντίπαλο». * «Ως μύθο μπορούμε να ορίσουμε κάθε αφήγηση που έχει ποιητικό χαρακτήρα, εί- τε προέρχεται από την παράδοση και τον θρύλο είτε πρόκειται για κατασκευή κάποιου διανοητή. Ο ποιητικός και συμβολικός χαρακτήρας του μύθου είναι σημαντικός για τη φιλοσοφική σκέψη. Αλλά όσο μεγάλη και αν είναι η συμβολική αξία του, είναι επίσης φανερό πως δεν μπορεί να οδηγήσει με ακρίβεια στη φιλοσοφική και επιστημονική γνώση. Ο Πλάτωνας χρησιμοποίησε πολλές φορές τον μύθο, πάντοτε όμως για να συμπληρώσει μια αυστηρή φιλοσοφική απόδειξη, όχι ως αυτόνομο τρόπο, ισοδύνα- μο με τις άλλες φιλοσοφικές μεθόδους, για να οδηγηθεί ο άνθρωπος στη γνώση». ** Στο κείμενο αναφοράς ο Αριστοτέλης αναφέρει πως ο φιλόσοφος είναι και άνθρω- πος που αγαπά τους μύθους, εστιάζοντας στο κοινό αντικείμενο της μυθολογίας και της φιλοσοφίας, τα θαυμαστά, τα παράδοξα, αυτά που προκαλούν έκπληξη. Όπως έχει αναφέρει, η φιλοσοφία γεννήθηκε από την απορία και τον θαυμασμό του ανθρώ- που απέναντι σε ό,τι η σκέψη του συνελάμβανε ως παράδοξο· αυτό ακριβώς όμως εί- ναι και το περιεχόμενο του μύθου, τα παράδοξα συνιστούν τα συστατικά στοιχεία ενός μύθου. Φιλοσοφία και μυθολογία αποτελούν τις διεξόδους του ανθρώπου για να * Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφικός Λόγος , Γ΄ Λυκείου , σ. 30-31. ** Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφικός Λόγος , Γ΄ Λυκείου , σ. 49-50.