Αρχαία Ελληνικά (Γ' Λυκείου - Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών)

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑΤΙ ΦΙΛΟΣΟΦΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ; AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 85 1η επιστήμης ( πρώτη φιλοσοφία ), η οποία έχει ως αντικείμενο μελέτης πράγματα που έχουν χωριστή ύπαρξη και δεν υπόκεινται σε αλλαγή, και αφοσιώνεται και στη μελέτη της μο- ναδικής, αιώνιας, άυλης και ακίνητης οντότητας, της θεότητας. Μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ συμβεβηκός· σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς ῥᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἡ τοιαύτη φρόνησις ἤρξατο ζητεῖσθαι Ένα πρόσθετο στοιχείο που επιβεβαιώνει πως ηφιλοσοφία δεν αποβλέπει στην ικανοποίη­ ση χρηστικών αναγκών και πως δεν οδηγήθηκαν οι άνθρωποι σε αυτήν από ανάγκη, προκύπτει και από την παρατήρηση της χρονικής της αφετηρίας, του χρόνου γέννησής της. Όταν οι άνθρωποι είχαν καλύψει τις καθημερινές τους ανάγκες, όταν είχαν επιλύσει τα βασικά βιοτικά τους προβλήματα και είχαν ξεφύγει από τις πιεστικές ανάγκες της καθη- μερινότητας, τότε στον ελεύθερο χρόνο που προέκυψε γι’ αυτούς και που μπορούσαν να τον διαθέσουν ελεύθερα στη χαλάρωση και στην απόλαυση, σε αυτόν τον χρόνο βρήκε το γόνιμο έδαφος για τη γέννηση και την ανάπτυξή της η φιλοσοφία. Η σύνδεση της γέννησης και της ανάπτυξης της φιλοσοφίας με τον χρόνο της ραστώ- νης και της απόλαυσης δεν επισημαίνεται από τον φιλόσοφο μόνο για λόγους ιστορικής προσέγγισης των συνθηκών εμφάνισής της, αλλά και για λόγους ανάδειξης της ουσια- στικής σχέσης της με αυτόν, γεγονός που θα οδηγήσει και στην επόμενη σύνδεση της φιλοσοφίας με την ελευθερία. Προϋπόθεση για την ενασχόληση με τη φιλοσοφία είναι η εξασφάλιση χρόνου ελευθερίας, χρόνου που θα αφιερωθεί μόνο σε αυτήν. Ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις που δημιουργούν οι ανάγκες για την εξασφάλιση του ζῆν , να απομακρυνθεί από τις άλλες ενασχολήσεις που υπηρετούν την ικανοποίηση αυτών των αναγκών και να αφοσιωθεί στη φιλοσοφική εξέταση των πραγ- μάτων. Στον Προτρεπτικό (55.1-4) αναφέρει σχετικά ο Αριστοτέλης: Τὸ γὰρ μήτε μισθοῦ παρὰ τῶν ἀνθρώπων γιγνομένου τοῖς φιλοσοφοῦσι, δι’ ὃν συντόνως οὕτως ἃν διαπονή- σειαν, πολύ γε προϊμένους εἰς τὰς ἄλλας τέχνας ὅμως ἐξ ὀλίγου χρόνου θέοντας προελη- λυθέναι ταῖς ἀκριβείαις, σημεῖόν μοι δοκεῖ τῆς περὶ τὴν φιλοσοφίαν εἶναι ῥᾳστώνης . (= Δεν λαμβάνουν μισθό από τους ανθρώπους όσοι ασχολούνται με τη φιλοσοφία, ο οποίος θα τους ωθούσε να καταβάλουν πιο μεγάλες προσπάθειες· το ότι κατέβαλαν πολύ κόπο για τις άλλες τέχνες, στο ζήτημα όμως της ακριβούς γνώσης έχουν προοδεύσει αρκετά σε λίγο χρόνο, αποτελεί, όπως πιστεύω, απόδειξη της ευκολίας που κυριαρχεί στο θέμα της φιλοσοφίας). Η κατάσταση της άνεσης, της ανεμελιάς για τα καθημερινά, της ραστώνης, αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της φιλοσοφίας. ἡ τοιαύτη φρόνησις : Σε αυτό το σημείο ο όρος φρόνησις είναι ισοδύναμος νοηματικά με τον όρο σοφία ή ἐπιστήμη . Σε άλλα κείμενα του Αριστοτέλη (για παράδειγμα στα Ηθικά Νικομάχεια ) η φρόνηση είναι η διανοητική αρετή που επιτρέπει στον άνθρωπο να προβεί στις ορθές ηθικές επιλογές σε πρακτικά ζητήματα της καθημερινής ζωής. «Στον Αριστοτέλη η φρόνηση αποτελεί θεμελιώδη έννοια της ηθικής και της πολιτικής φιλοσοφίας του. Παραμένει όμως, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, μια έννοια δυσερμήνευτη