Αρχαία Ελληνικά (Γ' Λυκείου) - Τρίτος Τόμος

AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 31 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ H ΠΟΛΙΣ 16η α. της ένδειας των αναγκαίων μέσων, υλικών και μη, για την επίτευξη της ευδαιμονίας· β. της υπεραφθονίας, του υπέρμετρου πλούτου, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε ανταγωνισμούς και να θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή της πολιτείας. Η αυτάρκεια της πόλης-κράτους θέτει και το ανώτατο όριο κάθε αυτάρκειας, ώστε να πληρούνται οι προϋποθέσεις για την επίτευξη της ευδαιμονίας ( ἤδη πάσης ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας ). Το άτομο, η πόλη και η αυτάρκεια Η πόλη αποτελεί την κατάληξη του εξελικτικού κύκλου των διάφορων μορφών κοινωνι- κής συμβίωσης. Αρχικά σχηματίστηκε η οικογένεια για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του ανθρώπου, στη συνέχεια η κώμη και τελικά η πόλη. Η πόλη αποτελεί μια φυσική πολιτική οντότητα, μέσα στην οποία ο άνθρωπος μπορεί να ικανοποιήσει ανώτε- ρες ανάγκες σε σχέση με τους προγενέστερους αυτής πολιτικούς σχηματισμούς. Σκοπός της πόλης είναι η αυτάρκεια και μέσω αυτής η ευδαιμονία όλων των πολιτών, δηλαδή το ανώτερο, κατά τον Αριστοτέλη, πάντων τῶν πρακτῶν ἀγαθῶν . Για την επιτυχή προσέγγιση ή την κατάκτηση της αυτάρκειας και της ευδαιμονίας καθοριστική είναι η σχέση του ατό- μου, ως μέρους, προς την πόλη, που συνιστά το όλον. Η πόλη αποτελεί ένα όλον και οι οικογένειες και τα άτομα αντιπροσωπεύουν το μέρος. Το μέρος αποτελεί ένα μεμονωμένο κομμάτι του όλου, αλλά δεν λειτουργεί ανεξάρτητα από αυτό. Εντάσσεται οργανικά και λειτουργικά σε αυτό, μετέχει στις διεργασίες του, προσφέρει και ευεργετείται από αυτό. Μόνο χάρη στο όλον, στην πόλη, μπορεί και το άτομο και οι οικογένειες να πετύχουν την τελείωσή τους και την αυτάρκεια και μέσω αυτής την ευδαιμονία. Εξάλλου και επιστημο- λογικά το μέρος μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης και γνώσης μόνο ενταγμένο σε ένα πλαίσιο συνόλου. Ο άνθρωπος που δεν ζει σε πόλη, που δεν είναι ενταγμένος οργανικά στο όλον της πόλης, δεν μπορεί να είναι αυτάρκης. Και φυσικά, αν κάποιος μπορεί να αισθάνεται αυτάρκης έξω από την πόλη, τότε αυτός μπορεί να είναι ένα ον ανώτερο από τον άνθρωπο, δηλαδή θεός, ή ένα ον κατώτερο από τον άνθρωπο, δηλαδή θηρίο. Αυτό φυσικά επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι φύσει πολι- τικόν ζῷον . Όπως όμως με το παράδειγμα του κομμένου χεριού είναι προφανές ότι χάνε- ται όχι μόνο η λειτουργικότητα αλλά και η ταυτότητα του όντος, έτσι και ο άνθρωπος, αν αποκοπεί από την πολιτική κοινότητα, δεν μπορεί ούτε να λειτουργήσει ούτε και να είναι άνθρωπος. Ως ον ο άνθρωπος τοποθετείται ανάμεσα στον θεό και στο ζώο και μπορεί να επιβιώσει μόνο μέσα στην πολιτική κοινότητα. Η αυτάρκεια και η ευδαιμονία εξασφαλί- ζονται στο εσωτερικό της και έτσι επιβεβαιώνεται και η προτεραιότητα, αξιολογική, της πόλης στη φυσική τάξη έναντι της οικογένειας και του ατόμου. Και στον πολιτικό χώρο του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. έχουμε απόψεις που προβάλ- λουν την υπεροχή του όλου έναντι του μέρους, σε μια περίοδο, μάλιστα, στην οποία η διαφθορά στο πολιτικό ήθος προκαλούσε προβλήματα χαλάρωσης του πολιτικού και κοινωνικού ιστού και ανάπτυξη απόψεων και θέσεων υπέρ της προτεραιότητας του ατο-