Αρχαία Ελληνικά (Γ' Λυκείου) - Τρίτος Τόμος

30 AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ – Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΡΕΤΗ 5η και, σύμφωνα με αυτόν τον σκοπό, η μορφή του εργαλείου επιβάλλεται στην ύλη του έξωθεν. Στην περίπτωση ενός έμβιου όντος ή μιας κοινωνίας ο σκοπός είναι ενυπάρχων: για το φυτό είναι η αύξηση και η αναπαραγωγή, για το ζώο η αίσθηση και η όρεξη που επικαλύπτει την ηθική ζωή, για τον άνθρωπο και για την ανθρώπινη κοινωνία ο λόγος και η ηθική δράση που επικαλύπτουν τόσο τη φυτική ζωή όσο και τη ζωική. Η ερμηνεία των όντων δεν πρέπει να αναζητείται στην αρχή της ανάπτυξής τους αλλά στην τελική μορφή προς την οποία κατατείνει· η φύση τους προκύπτει από τον προορισμό και όχι από την προέλευσή τους» * . ἤδη πάσης ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας ὡς ἔπος εἰπεῖν Η λέξη αὐτάρκεια παράγεται από το επίθετο αὐτάρκης (< αὐτὸς + ἀρκέω /-ῶ ), που δηλώνει αυτόν ο οποίος είναι σε θέση να καλύπτει ικανοποιητικά τις ανάγκες του μόνος του, με δικές του δυνάμεις, χωρίς να εξαρτάται από άλλους. Στην ηθική του Αριστοτέλη η αὐτάρ- κεια είναι το γνώρισμα του αγαθού που το κάνει να είναι μοναχό του τέλειο και δίνει στον άνθρωπο το αίσθημα ότι δεν έχει ανάγκη από τίποτε άλλο· εδώ, στην πολιτική φιλοσο- φία, η αὐτάρκεια της πόλεως είναι το υπέρτατο αγαθό και οδηγεί στην εὐδαιμονίαν των πολιτών (στο εὖ ζῆν ). Αυτάρκης είναι η πόλις που μπορεί να έχει τα αναγκαία μόνη της, με δικές της δυνά- μεις και πόρους· η ανεξάρτητη, αυτή που δεν χρειάζεται εξωτερική βοήθεια για να καλύ- ψει κυρίως τις υλικές (αλλά και τις ηθικές, τις πνευματικές και τις κοινωνικές) ανάγκες της. Δεν υπάρχει τίποτε που να το χρειάζεται ο πολίτης και να μην μπορεί να του το προσφέρει αυτή η πόλη-κράτος: του προσφέρει και το ζῆν και το εὖ ζῆν , την ευδαιμονία. Μια πόλη-κράτος έχει αυτάρκεια, αν έχει τις ακόλουθες προϋποθέσεις: • αν διαθέτει δύναμη· • αν διαθέτει έμψυχο, ανθρώπινο δυναμικό που διασφαλίζει την άμυνά της· • αν έχει σύστημα χρηστής διοίκησης και ευνομίας, που εγγυάται την εσωτερική συνοχή της και εξυπηρετεί τη δυνατότητα ευημερίας της· • αν διαθέτει εύφορα εδάφη, που εξασφαλίζουν πλούσια προϊόντα· • αν βρίσκεται σε καλή γεωγραφική θέση, που εξασφαλίζει αποτελεσματική άμυνα, υλικά αγαθά και εύκολη διακίνηση προϊόντων. Η αυτάρκεια ως τέλος της πόλης αποτελεί θεμελιώδες γνώρισμά της και πρωταρχική επιδίωξή της· αποτελεί και τον ύψιστο σκοπό που καλείται να επιτύχει η πόλη μέσω της οργάνωσής της. Μια πόλη είναι δυνατό να επιτύχει την αυτάρκειά της αν εναρμονίσει τέ- λεια το μέγεθος, τον πληθυσμό και τους πόρους της. Η αυτάρκεια της πόλης σχετίζεται με την εξασφάλιση των αναγκαίων μέσων διαβίωσης του πληθυσμού της αλλά και με την κάλυψη των προϋποθέσεων, που θα την οδηγήσουν στη συλλογική ευδαιμονία. Και η αυτάρκεια ως ηθική αρετή εντοπίζεται στη μεσότητα, ευρισκόμενη μεταξύ δύο ακροτήτων: * W.D. Ross, Αριστοτέλης , μτφρ. Μαριλίζα Μητσού, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1993, σελ. 335-336.