Αρχαία Ελληνικά (Γ' Λυκείου) - Τρίτος Τόμος

AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 21 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ H ΠΟΛΙΣ 16η φέροντος ( ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν ). Μπορεί, για παράδειγμα, αυτοί που πολε- μούν μαζί να επιδιώκουν τον πλούτο, τη νίκη ή την κατάκτηση μιας πόλης, οι ναυτικοί με τα ταξίδια τους να επιδιώκουν την απόκτηση χρημάτων. Ανάλογοι επιμέρους στόχοι μπο- ρεί να τεθούν και για όσους ανήκουν σε μια φυλή ή σε έναν δήμο ή σε μια φατρία ή σε έναν οίκο. Όλες αυτές οι επιμέρους κοινωνικές ομάδες αποτελούν, για τον Αριστοτέλη, μόρια της πολιτικής κοινωνίας, εμπεριέχονται δηλαδή σε αυτήν, που είναι η ανώτερη και πιο σημαντική όλων και που περιέχει όλες τις άλλες επιμέρους κοινωνικές ομάδες ( ἡ πα- σῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας ). Αυτές τοποθετούνται από τον Αριστοτέ- λη σε υποδεέστερη θέση από την πόλη, αφού αυτή, όπως προαναφέρθηκε, είναι η πολι- τική κοινωνία, που δεν στοχεύει στο ειδικό κατά περίπτωση συμφέρον, στο συμφέρον της περίστασης ή της στιγμής ή στο συμφέρον μιας ομάδας ανθρώπων αλλά σε ένα ανώτερο και πιο σημαντικό αγαθό ( κυριωτάτου πάντων ), δηλαδή στην ευδαιμονία του συνόλου των πολιτών, που αφορά ἅπαντα τὸν βίον . Ο Αριστοτέλης είχε μιλήσει διεξοδικά στα Ηθι- κά Νικομάχεια για το υπέρτατο αυτό αγαθό και το είχε χαρακτηρίσει με την έκφραση: τὸ ἀκρότατον πάντων τῶν πρακτῶν ἀγαθῶν . Πρόκειται για την ευδαιμονία, και η πόλη στο- χεύει ως πολιτική κοινότητα στην ευδαιμονία. Τέλος της πόλης αποτελεί η ευδαιμονία όλων των πολιτών. τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες Παρατηρούμε ότι ο Αριστοτέλης «βλέπει» όλες τις ενέργειες όλων των ανθρώπων τελ(ε)- ολογικά, δηλαδή από την πλευρά του «τέλους», του σκοπού προς τον οποίο αποβλέ- πουν. Ο φιλόσοφος πιστεύει πως η φύση δεν κάνει τίποτα δίχως λόγο και δίχως κάποιο σκοπό και ταυτίζει την αιτία κάθε πράγματος με τον σκοπό του. Διακρίνει, λοιπόν, την τελική αιτιότητα από τη γενεσιουργό, υποτάσσοντας την κίνηση ολόκληρου του σύμπα- ντος στον μοναδικό σκοπό, που καθορίζεται από μια υπερβατική θεότητα. Πιο απλά, η φύση προσδίδει σε όλα της τα δημιουργήματα έναν λόγο ύπαρξης που ταυτίζεται με τον σκοπό (τέλος) προς τον οποίο κατευθύνονται. Η φυσική κίνηση του κάθε δημιουργήμα- τος της φύσης το οδηγεί στην εκπλήρωση του ενυπάρχοντος σε αυτό σκοπού. Αυτή η τελ(ε)ολογική αντίληψη αφορά και τη σύσταση της πόλεως και όλων των κοινωνιών. Η τελ(ε)ολογική αντίληψη του Αριστοτέλη διακρίνεται στις παρακάτω φράσεις: • ὁρῶμεν… πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν· • τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες· • πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται· • μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων (ενν. τῶν ἀγαθῶν στοχάζεται ) … ἡ καλουμένη πόλις. Το ἀγαθὸν για τον Αριστοτέλη δεν είναι ένα και μοναδικό· είναι κατά περίπτωση δια- φορετικό. Άλλες ανάγκες έχει ένας υγιής άνθρωπος και άλλες ένας ασθενής· μια τροφή μπορεί να είναι καλή για ένα ζώο και βλαβερή για ένα άλλο. Επίσης, η έννοια του ἀγαθοῦ είναι πολυσήμαντη· αγαθό μπορεί να είναι κάτι σύμφωνο με την αρετή αλλά και κάτι