Οι 7 ηγέτες του πολέμου

Εισαγωγή | 21 θεωρηθεί ανεπαρκής προσέγγιση, εάν όχι επιπόλαιη, γιατί μοιάζει να παραβλέπει το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν οι ίδιοι δημιουργήματα της Ιστορίας. Δεν έχει εξάλλου ειπωθεί ότι, ακόμα κι αν έλειπε ο Βοναπάρτης, η Γαλλική Επανάσταση θα είχε εξίσου εύκολα γεννήσει κάποιον άλλο διάδοχο και ότι η διεθνής κατάσταση θα είχε, με τον ίδιο τρόπο, δώσει συνέχεια στη σύγκρουση με τη μοναρχική Ευρώπη; Πιθανότατα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ανάλυση του ρόλου που διαδραμάτισαν οι μεγάλοι πρωταγωνιστές, στη σχέση τους με τους θεσμούς και την κοινωνία, δεν μας βοηθά να αντιληφθούμε καλύτερα τι διακυβευόταν πίσω από τις συγκρού- σεις καθώς και τα διλήμματα που χρειάστηκε να επιλύσουν. Κυρίως, όμως, φαίνεται απαραίτητο να επαναπροσδιορίσουμε το μερίδιο ευθύνης καθενός από αυτούς τους πρωταγωνιστές του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, ακόμα και στις πλέον απάνθρωπες πρα- κτικές τους: εξορίες, γενοκτονία των Εβραίων, όπλα μαζικής εξό- ντωσης... δεδομένης της μοίρας που τους επεφύλαξε η υστεροφημία. Αυτή η ανάγκη είναι εξόφθαλμη εάν πάρουμε περιπτώσεις όπως του Στάλιν ή του Χίτλερ, δεν αφήνει όμως απέξω και τους υπόλοι- πους, για πράξεις διαφορετικές ή παρόμοιες, αλλά μικρότερης, εν- νοείται, κλίμακας. Όσον αφορά τον Στάλιν, για παράδειγμα, ανεξάρτητα από τις δίκες που κίνησαν εναντίον του οι τροτσκιστές και οι δημοκράτες, αρκετές από τις εγκληματικές πράξεις του καταγγέλθηκαν, μέσα από το ίδιο το καθεστώς, μέσω της αναφοράς Χρουστσόφ το 1956. Σκο- πός ήταν να αθωωθεί γι’ αυτά τα εγκλήματα το κομμουνιστικό κόμμα. Αργότερα, την εποχή της περεστρόικα, αφότου το κομμουνιστικό κόμμα καθώς και τα «όργανά» του κρίθηκαν εκ νέου συνυπεύθυνα, άρχισαν να στιγματίζονται τα σφάλματα του Λένιν: εκείνος άλλωστε δεν έθεσε τα θεμέλια του συστήματος; Με αποτέλεσμα οι σύγχρονοι του Στάλιν να νιώσουν με τη σειρά τους ανακουφισμένοι. Η κοινω-