1821: H Δημιουργία ενός έθνους-κράτους

24 1821: Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ ΕΝΌΣ ΈΘΝΟΥΣ-ΚΡΆΤΟΥΣ Η εμπορική ελληνική Διασπορά, αντίθετα, ανέδειξε τον «κατακτητή ορθόδοξο Βαλκάνιο έμπορο» 2 ως φορέα των επα- ναστατικών ιδεών της Εσπερίας και αρχικό υποκινητή της Επανάστασης. Οι Έλληνες έμποροι, εντός και εκτός της οθω- μανικής επικράτειας, αντιλαμβάνονταν αμεσότερα ίσως από τους αγροτικούς πληθυσμούς την «ανομία» του οθωμανικού συστήματος. Η υπεροχή των μουσουλμάνων έναντι των χρι- στιανών στα δικαστήρια επέτρεπε την οποιαδήποτε αυθαιρεσία στις εμπορικές πράξεις, ενώ και η απουσία νομοθεσίας, η οποία θα ρύθμιζε ορθολογιστικά τη λειτουργία του εμπορίου, ενίσχυε τη διαφθορά και την αβεβαιότητα. Έτσι, οι Ενετοί, αν και συχνά ήταν σκληρότεροι εξουσιαστές από τους Τούρκους, παρείχαν ωστόσο κανόνες που κατηύθυναν τις σχέσεις των υπηκόων με τις κρατικές αρχές. Το κράτος δικαίου, το οποίο αποτελούσε επαγγελία της Γαλλικής Επανάστασης, γοήτευε ιδιαίτερα τους χριστιανούς εμπόρους των Βαλκανίων. Ιδιαίτερη σημασία και ρόλο για την εθνεγερσία διαδραμά- τισε η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας. Όπως σημειώνει ο ιστο- ρικός Βασίλης Παναγιωτόπουλος, με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας «[…] μέσα σε ένα πνεύμα νεωτερικότητας τέθηκε το ζήτημα της εθνικής αποκατάστασης με νέους όρους». Θεωρή- θηκε δηλαδή η εθνική αποκατάσταση των Ελλήνων ζήτημα ελληνικού ενδιαφέροντος και ευθύνης και όχι, όπως συνέβαι- νε παλιότερα, «ένα ζήτημα που θα λυνόταν στο πλαίσιο μιας απελευθερωτικής-επεκτατικής δραστηριότητας κάποιας μεγά- 2 Traian Stoianovich, «Ο κατακτητής ορθόδοξος Βαλκάνιος έμπορος», στο Σπ. Ασδραχάς (επιμ.), Η οικονομική δομή των βαλκανικών χωρών στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας: ιε ’ -ιθ ’ αιώνας , Μέλισσα, Αθήνα 1979, σ. 294-295.