Αιχμές - Τεύχος #2

Πολλές από αυτές τις φωνές στο βιβλίο μεταφέρουν μέσα από τις ιστορίες τους την αντίληψη ότι τα γράμματα σε κάνουν άνθρωπο. Εννοούν τα γράμματα γενικά ως μόρφωση ή το πτυχίο ως μέσο για κοινωνική κινητικότητα και επιτυχία; Πολλοί, ιδιαίτερα οι παλιοί, λένε «τα γράμμα- τα». Τα γράμματα, λοιπόν, με τον τρόπο που τα αντιλαμβάνονται και τα υπολήπτονται οι άν- θρωποι αυτοί, δεν αφορούν τα «χαρτιά» που κο- μίζει κανείς ως αποδεικτικά εγγράμματου βίου αλλά κυρίως τη μόρφωση, τη γνώση που κου- βαλά στο κεφάλι του και που διαμορφώνει τη στάση του στη ζωή. Άλλωστε όλοι μας έχουμε δει ανθρώπους με πτυχία και περγαμηνές που έμειναν αδιάβροχοι στα γράμματα (γέλια). Αυτέςοι μαρτυρίεςαπότοπαρελθόν διαψεύδουνήεπικυρώνουντιςθέσεις τουΚ. Τσουκαλάκαι άλλωνγιατον αναπαραγωγικόρόλοκαι την ιδεολογική λειτουργίατουεκπαιδευτικούσυστήματος στησύγχρονη ιστορία; Δεν απαντά κανείς εύκολα σε αυτό το ερώτημα. Σίγουρα υπάρχει ένα εκπαιδευτικό σύστημα που, σε αρκετές περιπτώσεις, λειτουργεί σαν μηχανή του κιμά και αναπαράγει τον εαυτό του και το status quo. Ένα σύστημα που τρέφει χρό- νιες παθογένειες στην ελληνική κοινωνία. Από την άλλη, υπάρχει πάντα ο ανθρώπινος παρά- γοντας, η ατομική περίπτωση, η εξαίρεση στον κανόνα. Αυτόπου εξάγεται από τις συνεντεύξεις είναι η πίστη της ελληνικής οικογένειας στα γράμματα και την προκοπή των παιδιών της. Τα παιδιά της επαρχίας εξακολουθούν να θέλουν να ξεφύγουν από τον κλοιό της μικρής κοινω- νίας. Από την άλλη, ορισμένοι (ιδίως οι μεγαλύ- τεροι) αναφέρονται στο γυάλινο ταβάνι: στο μέχρι πού μπορεί να φτάσει κανείς, ιδίως αν ξε- κινά από χαμηλά. Οι μικρότεροι δεν συμμερίζο- νται αυτήν την άποψη – και ευτυχώς, αλλιώς θα παραιτούνταν ευκολότερα. Υπάρχουν ορδές παιδιών που χάνονται γιατί το περιβάλλον δεν τα στηρίζει αρκετά ή γιατί τα καταβάλλουν οι δυσκολίες. Είναι μια εξίσωση με πολλούς παρά- γοντες. Το δημόσιο σχολείο προσπαθεί να θερα- πεύσει πολλά. Δεν είναι εύκολο. Είδασεπολλέςμαρτυρίες έναπάθος γιαμιακαλύτερηζωήαλλάκαι έναν εσωτερικόδιχασμό.Μήπως τελικάδενήταν τοπτυχίοτοκλειδί της επιτυχίαςαλλά ηώθησητηςοικογένειαςκαι ηεσωτερική δύναμηκαι αντοχήτωνανθρώπων σεαντίξοεςπροσωπικέςκαι κοινωνικές συνθήκες; Το πάθος για μια καλύτερη ζωή λειτουργεί ως καύσιμο για τους περισσότερους αφηγητές. Τους ωθεί μπροστά. Το πτυχίο λειτούργησε σαν κλειδί σε αρκετές περιπτώσεις, κυρίως στις πα- λαιότερες γενιές. Φυσικά «το χαρτί» δεν είναι το παν. Αυτό που στο τέλος μετράει, γιατί η δια- δρομή είναι μακρά κι αυτό το καταλαβαίνει κα- νείς όταν έχει μεγαλώσει αρκετά, είναι ηανθρώ- πινη δύναμη, η ορυκτή ύλη από την οποία είναι φτιαγμένος ο καθένας από εμάς. Η δυνατότητα να πέφτει και να σηκώνεται. Να πεισμώνει. Να προχωρά. Η οικογένεια είναι σπουδαίο πράγμα. Μπορεί να βοηθήσει ή να σταθεί εμπόδιο. Όπως μου είπε και ένας νέος γιατρός που προέρχεται από αναλφάβητους γονείς: «Δεν ξέρω τι έκανε όλους αυτούς τους ανθρώπους να στηρίζουν τις επιλογές των παιδιών τους και να κάνουν τόσες θυσίες, ενώ δεν ήξεραν καν τι είναι το Πανεπι- στήμιο…». Οι νεότερες γενιές, οι γενιές των παιδιών μας, πώς βλέπουν τις αντιλήψεις των προηγούμενων γενιών για τα γράμματα και το πτυχίο; Τι έχει επηρεάσει ιδιαίτερα τις αντιλήψεις και τις επιλογές τους; Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι πως αρκε- τοί εικοσάχρονοι που μου εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους είχαν ακούσει τις ίδιες περίπου φράσεις από τους δικούς τους γονείς: «Μη σε νοιάζει πώς θα τα βγάλουμε πέρα, εσύ θα σπου- δάσεις». Πράγμα που σημαίνει πως, παρόλο που το πτυχίο και οι σπουδές δεν εγγυώνται πλέον δουλειά όπως παλαιότερα, η αντίληψη της ελ- ληνικής οικογένειας παραμένει η ίδια. Σκεφθεί- τε το εξής: ένας Γερμανός ή ένας Αμερικανός γονέας αντιλαμβάνεται τις σπουδές με όρους οικονομικούς, δηλαδή ως επένδυση. Και η ερώ- τηση που έχει να απαντήσει είναι αν η επένδυση αυτή αποδίδει τα χρήματά της. Δεν νομίζω πως ο Έλληνας γονιός σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο. Βέβαια οι μαθητές πολύ συχνά πια επιλέγουν πόλη και όχι σχολή, για να μη δυσκολέψουν τις οικογένειές τους. Ήστρέφονται σε σπουδές που θεωρούν ότι θα τους δώσουν επαγγελματική αποκατάσταση, παρόλο που το τοπίο στην αγο- ρά εργασίας γίνεται όλο και πιο ρευστό, για να μην πούμε σκληρό. Η κρίση έχει αφήσει τη σφραγίδα της και σε αυτό. ΕΝΑ ΠΤ Υ ΧΙΟ ΓΙ Α ΤΟ ΠΑ Ι Δ Ι | 9 ΥΠΆΡΧΕΙ ΈΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ ΠΟΥ, ΣΕ ΑΡΚΕΤΈΣ ΠΕΡΙΠΤΏΣΕΙΣ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ ΣΑΝ ΜΗΧΑΝΉ ΤΟΥ ΚΙΜΆ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΆΓΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΌ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ STATUS QUO. ΈΝΑ ΣΎΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΤΡΈΦΕΙ ΧΡΌΝΙΕΣ ΠΑΘΟΓΈΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΊΑ. ΑΠΌ ΤΗΝ ΆΛΛΗ, ΥΠΆΡΧΕΙ ΠΆΝΤΑ Ο ΑΝΘΡΏΠΙΝΟΣ ΠΑΡΆΓΟΝΤΑΣ, Η ΑΤΟΜΙΚΉ ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ, Η ΕΞΑΊΡΕΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΝΌΝΑ. ΑΥΤΌ ΠΟΥ ΕΞΆΓΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΙΣ ΣΥΝΕΝΤΕΎΞΕΙΣ ΕΊΝΑΙ Η ΠΊΣΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑΣ ΣΤΑ ΓΡΆΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΚΟΠΉ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΏΝ ΤΗΣ.