Αιχμές - Τεύχος #2

ΓΡΆΦΕΙ Η ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΣΧΙΝΆ Τ ο 2015, ο Τζούλιαν Μπαρνς συνα- ντιέται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου με έναν υποβλητικό πίνα- κα – είναι το ολόσωμο πορτρέτο του ιταλικής καταγωγής Γάλλου χει- ρουργού Σαμιέλ Ζαν Πότσι, φιλοτεχνημένο από τον Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ το 1881. Ο συγγρα- φέας εντυπωσιάζεται από το πρόσωπο, από το ένδυμα, από την ατμόσφαιρα του έργου. Αναζη- τεί πληροφορίες για τον απεικονιζόμενο, τον «άνδρα με τον κόκκινο μανδύα», και καθώς ιχνη- λατεί γοητευμένος τον πολυπράγμονα βίο του, αφήνεται να παρασυρθεί στη «μακρινή, παρακ- μιακή, ταραγμένη, βίαιη, ναρκισσιστική και νευ- ρωτική» Μπελ Επόκ και στους ανθρώπους της – καλλιτέχνες, συγγραφείς, πολιτικούς, αριστο- κράτες, μοιραίες γυναίκες, εστέτ, που αποτε- λούν τον κοινωνικό κύκλο του Πότσι. Από τον Όσκαρ Γουάιλντ στη Σάρα Μπερνάρ, από τον Προυστ, τον Μωπασάν, τον Μαλαρμέ, τους αδελφούς Γκονκούρ στους ζωγράφους του και- ρού του, τον Γκυστάβ Μορώ, τον Οντιλόν Ρε- ντόν, και κυρίως τον Αμερικανό Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ, τον δημιουργό του επιβλητικού πορ- τρέτου του Πότσι. Ο Γάλλος συγγραφέας Ζ. Κ. Ουισμάνς και το θρυλικό του μυθιστόρημα Ανά- στροφα , κορυφαίο δείγμα της λογοτεχνίας της παρακμής, αποτελούν σταθερή αναφορά του βιβλίου του Μπαρνς, όπως και οι λογοτεχνικές απόπειρες μιας σειράς από δευτερεύοντες, «βλάσφημους» συγγραφείς, με προεξάρχοντα τον Ζαν Λοραίν και τον εστέτ κόμη Ρομπέρ ντε Μοντεσκιού. Ερωτικά και οικονομικά σκάνδαλα, πολιτικές διαμάχες, κοινωνική αστάθεια, ηθική υποκρισία, εθνικό άγχος, συνθέτουν ένα περι- βάλλον που διεγείρεται από τις ακρότητες της παρακμάζουσας, εκφυλισμένης αριστοκρατίας και πυρακτώνεται από την υπόθεση Ντρέιφους. Κι ενώ λίγο πριν ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πό- λεμος στα σαλόνια, τις αίθουσες χορού, τα ατε- λιέ των ζωγράφων και τα εργαστήρια των συγ- γραφέων συντελείται «η ύστατη άνθηση των τεχνών και η ύστατη άνθηση μιας βολεμένης υψηλής κοινωνίας, προτού η γλυκιά αυτή φα- ντασίωση δυναμιτιστεί από τον μεταλλικό, διό- λου αφελή 20ό αιώνα», όπως γράφει ο Μπαρνς, στα νοσοκομεία, τα ιδιωτικά ιατρεία, τις πανεπι- στημιακές αίθουσες αναδύεται η γυναικολογία ως διακριτός κλάδος της ιατρικής, χάρη στις προσπάθειες και το αλάνθαστο χέρι του χει- ρουργού Σαμιέλ Ζαν Πότσι. Το συναρπαστικό βιβλίο του Μπαρνς, βασι- σμένο σε πλήθος πηγών και σε ενδελεχή έρευνα της εποχής, αμφισβητεί τα όρια της συμβατικής βιογραφίας (όπως άλλωστε και παλαιότερα έργα του: Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ και Ο αχός της εποχής ) και διερευνά το πρόβλημα του χρόνου, τη δυσκολία της ανασύνθεσης του πα- ρελθόντος («άθυρμα του παρόντος» το αποκα- λεί ο συγγραφέας), την αδυναμία του ασεβούς, συχνά απαξιωτικού και αδιάφορου παρόντος (και του συγγραφέα που αναπόφευκτα περιέχε- ται σ’ αυτό) να αποδώσει δικαιοσύνη στα πρό- σωπα που αναλαμβάνει να αναπαραστήσει. Ο Μπαρνς κινεί με εξαιρετική δεξιότητα και χάρη τον πολυπρόσωπο θίασό του, γνωρίζοντας, ωστόσο, όπως γράφει, ότι «η ευγενής μελέτη μιας ζωής (...) παρ’ όλες τις βασισμένες σε γεγο- νότα βεβαιότητές της και τις σίγουρες υποθέ- σεις της, δεν μπορεί παρά να είναι μια δημόσια εκδοχή ενός δημόσιου βίου και μια μερική εκδο- χή μιας ιδιωτικής ζωής». Τούτη τη μερικότητα, ωστόσο, τη θεραπεύει η μυθοπλασία· έρχεται να καλύψει τα κενά, να δώσει συνοχή στην απο- σπασματικότητα του βιωμένου, «να ερμηνεύσει και να διαστείλει τη ζωή». Η ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΣΧΙΝΆ ΈΧΕΙ ΜΕΤΑΦΡΆΣΕΙ ΤΑ ΒΙΒΛΊΑ ΤΟΥ ΤΖΟΎΛΙΑΝΜΠΑΡΝΣ ΗΜΟΝΑΔΙΚΉ ΙΣΤΟΡΊΑ ΚΑΙ ΆΝΔΡΑΣ ΜΕ ΚΌΚΚΙΝΟΜΑΝΔΎΑ ΟΤΑΝ Ο JULIAN BARNES ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΚΚΙΝΟ ΜΑΝΔΥΑ 14 | * ΤΟΒΙΒΛΙΟ ΑΝΔΡΑΣ ΜΕΚΟΚΚΙΝΟΜΑΝΔΥΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙΣΤΙΣ12/11.