Υπογαία: Ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου

YΠΟΓΑΙΑ 12 του μαύρου. Ο αέρας είναι κρύος. Από πάνω είναι συμπαγής πέτρα, απόλυτη στερεή ύλη. Η επιφάνεια είναι κάτι σχεδόν αδιανόητο. Ακολουθείς το πέρασμα· ο λαβύρινθος ξεδιπλώνεται. Πλαϊνά ανοίγ- ματα διακλαδίζονται. Ο προσανατολισμός είναι δύσκολος. Ο χώρος έχει παράξενη συμπεριφορά – ο χρόνος επίσης. Κυλά διαφορετικά εδώ, στην υπογαία. Πυκνώνει, λιμνάζει, ρέει, ορμά, βραδύνει. Το πέρασμα στρίβει, πάλι στρίβει, στενεύει – και φαρδαίνει αναπά- ντεχα. Μπαίνεις σ’ έναν θάλαμο. Ο ήχος τώρα αντηχεί υπόκωφος. Οι τοίχοι του θαλάμου δείχνουν γυμνοί στην αρχή, μα ύστερα κάτι εκπλη- κτικό συμβαίνει. Σκηνές της υπογαίας αρχίζουν να εμφανίζονται πάνω στην πέτρα, μακρινές η μια από την άλλη στην Ιστορία, αλλά ενωμένες μ’ αντίλαλους. Σε μια σπηλιά σε μια καρστική απόκρημνη πλαγιά, μια φιγούρα εισπνέει κόκκινη ώχρα, βάζει το αριστερό της χέρι πάνω στο τοίχωμα της σπηλιάς –με τα δάχτυλα ανοιγμένα διάπλατα, τον αντίχειρα προς τα έξω, τη χούφτα κρύα πάνω στην πέτρα– κι έπειτα ξεφυσά με δύναμη την ώχρα πάνω στη ράχη του χεριού. Ένα ορμητικό σύννεφο σκόνης– κι όταν το χέρι σηκώνεται, το φασματικό του αποτύπωμα παραμένει, με την πέτρα γύρω να έχει πάρει το κόκκινο χρώμα της ώχρας. Το χέρι μετακινείται, μ’ ένα ξεφύσημα ρίχνεται κι άλλη σκόνη και φτιά- χνεται ακόμα ένα ωχρό περίγραμμα. Ασβεστίτης θα κυλήσει πάνω από τούτα τα αποτυπώματα, σφραγίζοντάς τα. Θα επιβιώσουν για πάνω από 35.000 χρόνια. Σημάδια τίνος πράγματος; Χαράς; Προειδοποίησης; Τέχνης; Ζωής μες στο σκοτάδι; Στο ρηχό αμμώδες έδαφος της βόρειας Ευρώπης, πριν από περίπου 6.000 χρόνια, το σώμα μιας νεαρής γυναίκας, που πέθανε στη γέννα μαζί με τον γιο της, αποτίθεται απαλά μέσα σ’ έναν τάφο. Δίπλα της απιθώνεται η λευκή φτερούγα ενός κύκνου. Έπειτα, πάνω στη φτερού- γα, αφήνεται ο νεκρός γιος της, ώστε το μωρό να είναι διπλά αγκαλια- σμένο στον θάνατο – από το φτέρωμα του κύκνου και τα μπράτσα της μητέρας του. Ένας τύμβος υψώνεται, δείχνοντας το μέρος της ταφής τους: της μητέρας, του παιδιού, της φτερούγας του κύκνου. Σε ένα νησί στη Μεσόγειο, 300 χρόνια πριν από την ίδρυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ένας μεταλλουργός ολοκληρώνει το σχέδιο