Περί φιλίας

35 «Ο ΦΊΛΟΣ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑΣ ΆΛΛΟΣ ΕΑΥΤΌΣ» νιστά τίποτε λιγότερο από μια «επίλεκτη και ιερή σχέση, ένα είδος απολύτου, η οποία αφήνει ακόμη και τη γλώσσα του έρωτα ύποπτη και κοινή, τόσο καθαρότερη είναι και τίποτε δεν είναι τόσο θεϊκό». 8 Η δεύτερη αριστοτελική ιδέα την οποία η φιλοσοφική σκέψη ενσωμάτωσε δίχως κανενός είδους επιφύλαξη είναι ότι τα τρία είδη της φιλίας που διακρίνει ο Αριστοτέλης είναι όντως τρία διακριτά είδη φιλίας. Ορισμένοι από μας, λέει ο Αριστοτέλης, ελκόμαστε μεταξύ μας επειδή έχουμε ν’ αποκομίσουμε κάποιο όφελος από τη σχέση μας, άλλοι λόγω της απόλαυσης την οποία προσφέρουμε ο ένας στον άλλον και μερικοί επειδή τους θέλγει η αρετή του άλλου η οποία, όπως θα δούμε, έχει για τον Αρι­ στοτέλη μια διαφορετική σημασία απ’ ό,τι για μας. 9 Μια επαγ­ γελματική συνεργασία θα ήταν παράδειγμα για την πρώτη σχέ­ ση και μια ερωτική σχέση ένα παράδειγμα για τη δεύτερη. Όμως είναι το τρίτο είδος της φιλίας το οποίο είναι, για τον Αριστοτέ­ λη, το καλύτερο: ένα τέλειο αγαθό. 10 Ο Κικέρων ακολούθησε τον Αριστοτέλη κατά γράμμα: «Δίχως αρετή» γράφει «η φιλία δεν μπορεί καν να υπάρξει», και δίχως μια τέτοια «αληθινή και τέλεια φιλία» η ζωή δεν αξίζει να βιωθεί. Οι ενάρετοι δεν έχουν ανάγκη από τις φιλίες των «συνηθισμένων» ανθρώπων οι οποίοι, στην αριστοτελική θεώρηση, βρίσκουν σ’ αυτή στην καλύτερη περί­ πτωση «μια πηγή ηδονής και κέρδους». 11 Πολύ μετά τον Κικέρωνα, οι αριστοτελικές ιδέες για τη φιλία κυριάρχησαν στις φιλοσοφικές προσεγγίσεις της φιλίας με μια εξαιρετική συνέπεια σαν η φιλία να παρέμεινε η ίδια είτε μι­ λούμε για τους θορυβώδεις πολίτες της κλασικής Αθήνας και της ρεπουμπλικανικής Ρώμης, για τους απομονωμένους κι­ στερκιανούς μοναχούς του 12ου αιώνα στην Αγγλία, για τους