Περί φιλίας

46 ΠΕΡΙ ΦΙΛΙΑΣ ντοτινή αν είναι αληθινή· αν κάποτε πάψει να υπάρχει, τότε δεν ήταν αληθινή, ακόμη και αν φαινόταν ότι είναι». 35 Αυτό είναι μια υπερβολή. Ο Αριστοτέλης αναγνώριζε ότι ακόμη και η φιλία των ενάρετων μπορεί κάποιες φορές να τελειώσει – εξαιρετικές συνθήκες μπορούν να διαβρώσουν ακόμη και τους ενάρετους– δίχως να θεωρεί ότι ένα τέτοιο τέλος δείχνει ότι η σχέση υπήρξε ψεύτικη. 36 Όταν οι φιλίες διαλύονται, συχνά δημιουργούν την υποψία ότι αυτό που έμοιαζε αληθινή φιλία δεν ήταν παρά συγκαλυμ­ μένη ιδιοτέλεια. 37 Με αποτέλεσμα να μας φαίνεται ουσιώδες ότι αν θέλω να είσαι καλά για το καλό σου, να είμαι έτοιμος αν καταστεί αναγκαίο ν’ αξιολογήσω τα συμφέροντά μου κάτω από τα δικά σου και ότι το μέγεθος της θυσίας είναι συχνά ένα μέτρο της φιλίας μας. Αλλά καμία τέτοια φιλία δεν είναι δυνα­ τή στο αριστοτελικό σχήμα. Αυτό είναι φανερό αν η φιλία βασίζεται στην ηδονή ή στην απόλαυση: θα τελειώσει μόλις συνειδητοποιήσω ότι το καλό σου είναι ασύμβατο με το δικό μου. Είναι όμως επίσης αληθινό, ίσως απροσδόκητα, ότι ακό­ μη και η ενάρετη φιλία δεν απαιτεί μια θυσία: κάθε καλό πράγ­ μα που μπορώ να επιθυμώ για σένα προάγει την αρετή σου και τίποτε το οποίο συμβαίνει ως αποτέλεσμα του ότι γίνεσαι κα­ λύτερος άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ούτε επώδυνο ούτε επιζήμιο για μένα. Ακόμη και αν θυσιάσω τη ζωή μου για σένα, ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι όχι απλώς δεν βλάπτω τον εαυτό μου, αλλά αντιθέτως καταλήγω με ένα αγαθό μεγαλύτερο από τη ζωή, το καλόν . 38 Με πολύ σπάνιες εξαιρέσεις, η ενάρετη φιλία δεν μπορεί να βλάψει όσους συνδέονται χάρη στην αρε­ τή: είναι σχεδόν αντικείμενο σεβασμού για τον Αριστοτέλη. Εφόσον πρόκειται να διακόψω κάθε είδους σχέση ηδονής