Περί φιλίας

40 ΠΕΡΙ ΦΙΛΙΑΣ μεταξύ τους λόγω της αρετής τους είναι «τέλειος» ή «ολοκλη­ ρωμένος», συνιστώντας φιλία για εκείνον και την παράδοση που τον ακολουθεί. Η επιδίωξη της ηδονής ή του οφέλους οδηγεί σε κατώτερες σχέσεις, άξιες να ονομαστούν φιλίες μό­ νο στον βαθμό που «μοιάζουν» και μοιράζονται ορισμένα από τα χαρακτηριστικά με αυτή την τέλεια φιλία. 22 Κυρίως, στην αριστοτελική θεώρηση, καμία σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων δεν μπορεί να βασιστεί στον αμοιβαίο θαυμασμό των αρετών αν δεν είναι αμφότεροι εξαρχής ενάρετοι. Ως προς τους συγ­ χρόνους του, ο Αριστοτέλης δεν χρειαζόταν να είναι ο σπου­ δαίος παρατηρητής και ανατόμος που ήταν ώστε να μην έχει ψευδαισθήσεις γι’ αυτούς. «Μια τέτοια φιλία είναι σπάνια», παραδέχεται, «διότι υπάρχουν ελάχιστοι τέτοιοι άνθρωποι», 23 αν και το γεγονός αυτό δεν τον ενοχλούσε διόλου: μοιάζει πλή­ ρως ικανοποιημένος να περιορίσει την αρετή στον Περικλή, τον σπουδαίο Αθηναίο πολιτικό, «και σε όσους του μοιάζουν». 24 Αν και τα τρία είδη της φιλίας συνιστούσαν γνήσιες φιλίες επίσης, τότε η σπανιότητα του δεσμού των ενάρετων δεν θα συνιστούσε πρόβλημα. Διότι σε αυτή την περίπτωση τα δύο άλλα είδη φιλίας, λιγότερο απαιτητικά και περισσότερο ταιρια­ στά για τους υπόλοιπους από μας, θα κάλυπταν το κενό. Όμως είναι γνήσιες; Μπορεί η εκτίμηση της ηδονής και του κέρδους να δημιουργήσει αυθεντικές, ακόμη και αν είναι ατελείς, φιλίες; Αν η σχέση μας βασιζόταν στο όφελος ή στην ηδονή θα μετρούσε ως φιλία, αν και όχι ιδανική, αν σε αγαπούσα και επιθυμούσα καλά πράγματα, για σένα και το δικό σου καλό. Αλλά ο Αριστοτέλης λέει επίσης ότι «όσοι νοιάζονται ο ένας για τον άλλον επιθυμούν καλά πράγματα ο ένας για τον άλλον στο μέτρο που αγαπιούνται». 25 Αυτό σημαίνει ότι αν δεσμευό