Περί φιλίας

38 ΠΕΡΙ ΦΙΛΙΑΣ πων. 17 Μέσω της φιλίας, οι αδαείς συνδέονται με τους σοφούς και οι όμορφοι με τους άσχημους. Η ερωτική αγάπη είναι ένα από τα είδη της. Αναδύεται μεταξύ ταξιδιωτών και στρατιωτών και κυβερνά τις σχέσεις μεταξύ οικοδεσπότη και επισκέπτη, και ίσως απροσδοκήτως μεταξύ πωλητή και αγοραστή. Αυτό είναι ένα εκπληκτικό εύρος σχέσεων. Τι είναι εκείνο το οποίο συνέχει αυτούς τους φαινομενικά ανόμοιους δεσμούς; Ο Αριστοτέλης αναφέρει τρία γνωρίσματα τα οποία χαρακτη­ ρίζουν κάθε φιλία. Πρώτον, η φιλία απαιτεί φίλησι – μια λέξη που αποδίδεται κακώς μεταφρασμένη ως «αγάπη» ή «στοργι­ κότητα»: «αγάπη» είναι ένας πολύ δυνατός όρος για τα συναι­ σθήματα μεταξύ των πιστωτών και των οφειλετών, των μελών κοινωνικών λεσχών ή μεταξύ των πολιτών του ιδίου κράτους· η «στοργικότητα» είναι πολύ ασθενής για να περιγράψει την προσήλωση των γονιών προς τα παιδιά, το πάθος των εραστών και τη βαθιά αφοσίωση των φίλων. Ευρύς και γενικός όρος, η φίλησις καλύπτει μια πληθώρα θετικών στάσεων από την απα­ θή εκτίμηση του κέρδους εκ μέρους του εμπόρου μέχρι το πιο έντονο ερωτικό πάθος. Προκαλείται από οτιδήποτε ενδιαφε­ ρόμαστε σε οποιονδήποτε βαθμό. Και αυτό που τελικά μας ενδιαφέρει, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, καταλήγει σε τρία θεμελιώδη πράγματα: πρακτικό όφελος, ηδονή και αρετή. 18 Δεύτερον, αν και απαιτεί φίλησι, η φιλία είναι μια αμοιβαία σχέση, ενώ η φίλησις είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να νιώ­ θουμε επίσης για αντικείμενα δίχως να είναι αναγκαίο ν’ αντα­ ποδίδεται με κανέναν τρόπο. Μπορώ να νοιάζομαι για άψυχα αντικείμενα –το κρασί είναι το παράδειγμα που αναφέρει ο Αρι­ στοτέλης– δίχως κανένα απ’ αυτά να νοιάζεται για μένα. Μόνο ένα άλλο πρόσωπο μπορεί να νοιάζεται για μένα ανταποδοτικά. 19