Η Ελλάδα του Όθωνα

Η ΧΩΡΑ 17 έναν ήλιο δίχως οίκτο, μια σκόνη δίχως έλεος, έναν τόπο όπου τα λαχανικά φυτρώνουν ψημένα, όπου οι κότες γεννούν σφιχτά αυγά, όπου οι κήποι είναι δίχως φύλλα, όπου το πράσινο χρώμα έχει σβηστεί από το ουράνιο τόξο, όπου τα κουρασμένα μάτια σας θα ψάχνουν πρασινάδα και δεν θα βρίσκουν ούτε μαρούλι να ξεκουραστούν!» Και ενόσω γίνονταν αυτές οι κουβέντες, διέκρινα τα ελληνικά χώματα. Η πρώτη εικόνα που αντίκρισα ήταν μάλλον ανησυχη- τική. Δεν πιστεύω να υπάρχει στον κόσμο πιο άγονη και ξερή έρημος από τις δυο χερσονήσους στον νότιο Μοριά που καταλή- γουν στο ακρωτήριο του Μαλέα και του Ματαπά. 3 Ο τόπος αυτός, που τον ονομάζουν Μάνη, φαίνεται εγκαταλελειμμένος από θεούς και ανθρώπους. Άδικα κούραζα τα μάτια μου, το μόνο που έβλε- πα ήταν κοκκινωποί βράχοι όπου δεν υπήρχε μήτε σπίτι μήτε δέντρο· μια λεπτή βροχή σκοτείνιαζε ουρανό και στεριά, και τί- ποτα δεν μπορούσε να με κάνει να μαντέψω ότι αυτές οι κακό- μοιρες μεγάλες πέτρες, οι τόσο θλιβερές όταν τις βλέπεις μέσα στην ομίχλη του Φεβρουαρίου, αστράφτουν με μια ασύγκριτη ομορφιά όταν πέφτει πάνω τους μια ηλιαχτίδα. Η βροχή μάς ακολούθησε μέχρι τη Σύρα, χωρίς ωστόσο να μας κρύψει τη θέα των ακτών· και θυμάμαι μάλιστα πως μου έδειξαν στον ορίζοντα την κορυφή του Ταϋγέτου. Η γη έμοιαζε πάντα το ίδιο άγονη. Πού και πού περνούσαν από μπροστά μας κάποια θλιβερά χωριά χωρίς κήπους, χωρίς περιβόλια, χωρίς όλη αυτή την πρασινάδα και τα λουλούδια που περιστοιχίζουν και στολίζουν τα χωριά της Γαλλίας. Γνώρισα αρκετούς ταξιδιώτες που είχαν δει την Ελλάδα χωρίς να εγκαταλείψουν τη γέφυρα του πλοίου που τους πήγαινε στη Σμύρνη ή στην Κωνσταντινούπολη. Όλοι ανεξαιρέτως ισχυρίζο-