Αρχαία Ελληνικά (Γ' Λυκείου - Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Η ΑΝΤΊΛΗΨΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΊΑ: […] ΤΟΥ ΑΝΘΡΏΠΟΥ 74 AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 1η χαρακτηριστεί ελεύθερη επιστήμη, αφού δεν ικανοποιεί άλλους σκοπούς για τον άνθρω- πο, παρά μόνο ό,τι υπαγορεύει η ίδια της η φύση, την ανάγκη για γνώση και κατανόηση του κόσμου. Ε. Αναλυτική ερμηνευτική προσέγγιση Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν α. Η έννοια του θαυμάζειν Η αρχή της φιλοσοφίας βρίσκεται στον θαυμασμό και στην έκπληξη του ανθρώπου για τα παράδοξα με τα οποία έρχεται σε επαφή. Το ρήμα θαυμάζω , με την αρχαιοελληνική του σημασία, σημαίνει «μένω έκθαμβος, νιώθω έκπληξη για κάτι». Ωστόσο η πλήρης σημασία του δεν μπορεί να αποδοθεί εύκολα στη νέα ελληνική, καθώς αφενός περι- λαμβάνει την έκπληξη (ευχάριστη ή δυσάρεστη, επομένως και την αμηχανία), αφετέρου την περιέργεια και τον θαυμασμό. Θαύμα είναι κάτι που αρχικά μας εκπλήσσει και στην πρώτη επαφή μαζί του αδυνατούμε να το ερμηνεύσουμε, ένα φαινόμενο ανεξήγητο, πέ- ρα από τις δυνατότητες της ανθρώπινης κατανόησης. Και ο Πλάτωνας, ο δάσκαλος του Αριστοτέλη, συνέδεσε τὸ θαυμάζειν με τη φιλοσοφία και θεώρησε πως σε αυτό βρίσκεται η αρχή της· στον Θεαίτητο (155d) αναφέρει σχετικά: μάλα γὰρ φιλοσόφου τοῦτο τὸ πάθος τὸ θαυμάζειν, οὐ γὰρ ἄλλη ἀρχὴ φιλοσοφίας ἢ αὕτη (= έντονα ο φιλόσοφος βιώνει την έκπληξη και τον θαυμασμό, γιατί δεν είναι άλλη η αρχή της φιλοσοφίας παρά ακριβώς αυτή). β. Η έννοια του φιλοσοφεῖν Το ρήμα φιλοσοφῶ είναι παρασύνθετο από το επίθετο φιλόσοφος , που προέρχεται ετυ- μολογικά από το ρήμα φιλῶ (= αγαπώ) και το ουσιαστικό σοφία · επομένως το ρήμα σημαίνει «αγαπώ τη σκέψη και τη γνώση» και η φιλοσοφία ως ενέργεια είναι «φιλία, επιθυμία σοφίας». Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία (475b) αναφέρει: καὶ τὸν φιλόσοφον σοφίας φήσομεν ἐπιθυμητὴν εἶναι (= θα υποστηρίξουμε πως και ο φιλόσοφος είναι άνθρωπος που επιθυμεί τη γνώση/τη σοφία). Αργότερα ο Αριστοτέλης στο Μετά τα Φυσικά (993b, 19-20 ) θεωρεί πως ο σκοπός της φιλοσοφικής δραστηριότητας είναι η αναζήτηση της αλήθειας: ὀρθῶς δ’ ἔχει καὶ τὸ καλεῖσθαι τὴν φιλοσοφίαν ἐπιστήμην τῆς ἀληθείας (= είναι σωστό που καλείται η φιλοσοφία επιστήμη της αλήθειας) και η ίδια η φιλοσοφία αποσκο- πεί στην καθαρή γνώση και όχι στη χρησιμότητα, στην εξυπηρέτηση πρακτικών σκοπών. Είναι προφανές πως ήδη από τους πρώτους συστηματικούς φιλοσόφους το ρήμα φιλο- σοφῶ χρησιμοποιείται με τη σημασία: «στοχάζομαι, αναζητώ και ερευνώ σε έκταση και βάθος τη φύση των πραγμάτων και την αλήθεια των όντων, τη γνώση, τις αξίες κ.λπ .», μια σημασία που η λέξη έχει και σήμερα. Η σημασιολογική εξέλιξη της λέξης φιλοσοφία στην αρχαία ελληνική γλώσσα, βάσει